Ubytki niepróchnicowego pochodzenia – abfrakcja, abrazja, atrycja, erozja

Temat ubytków zębowych, spowodowanych obecnością próchnicy, jest znany każdemu z nas. Większość osób przynajmniej raz w życiu, musiała odwiedzić gabinet stomatologa, z powodu – przysłowiowo zwanej – „dziury w zębie”. Czy wiesz, że ubytki zębowe nie zawsze są konsekwencją rozwoju procesu próchnicowego?

Ubytki niepróchnicowego pochodzenia – kiedy powstają? Co może je spowodować?

Ubytki niepróchnicowego pochodzenia określają całą grupę zmian związanych z utratą szkliwa, w której nie bierze się pod uwagę działania czynnika bakteryjnego. Mogą być one spowodowane nadmiernym działaniem ekscentrycznych sił żucia, nieprawidłowościami zgryzowymi lub wadami zębowym, niewłaściwym szczotkowaniem zębów lub nadmiernym spożyciem kwaśnych produktów. To, z jakim ubytkiem mamy do czynienia, może być stwierdzone po dokładnym badaniu przeprowadzonym przez lekarza dentystę.

Rodzaje ubytków niepróchnicowego pochodzenia

Wyróżniamy 4 podstawowe typu ubytków zębowych niepróchnicowego pochodzenia : abrazja, atrycja, abfrakcja oraz erozja.

Abrazja zębów

Abrazja zębów to patologiczna utrata twardych tkanek, spowodowana kontaktem zęba z obcymi przedmiotami (np. szczoteczką do zębów, wykałaczką). Szacuje się, że z obecnością ubytków abrazyjnych zmaga się aż 40% populacji.

Najczęstszą przyczyną abrazji jest nieprawidłowe szczotkowanie zębów, z równoczesnym użyciem nadmiernej siły. Bardzo często ubytki te spotykane są u osób z optymalną higieną jamy ustnej, których przyzwyczajenie do zbyt częstego szczotkowania zębów zaczyna przynosić negatywne skutki dla zdrowia jamy ustnej.

Co ciekawe, lokalizacja zmian o charakterze abrazyjnym zależy od takich składowych, jak to którą ręką się posługujemy lub jaką kolejność szczotkowania zębów prowadzimy na co dzień.

W przypadku osób praworęcznych zmiany częściej lokalizują się po stronie lewej, u praworęcznych natomiast po stronie lewej. Jeśli chodzi o kolejność szczotkowania, więcej ubytków dostrzega się w tych kwadrantach, które szczotkowane są jako pierwsze.

Atrycja zębów

Atrycja to nic innego, jak utrata twardych tkanek zęba. Możemy wyróżnić dwa podstawowe rodzaje atrycji – fizjologiczna i patologiczna.

Fizjologiczna atrycja jest efektem naturalnie zachodzących procesów, takich jak żucie pokarmu czy połykanie, w wyniku których dochodzi do kontaktu ząb-ząb. Jest ona efektem zużycia się twardych tkanek zęba w procesie starzenia organizmu. Dotyczy ona w większości uzębienia stałego.

Atrycja patologiczna związana jest z nieprawidłowymi kontaktami zębów. Dostrzega się ją w przypadku parafunkcji, takich jak bruksizm lub w przypadku wad zgryzu, którym towarzyszą niepoprawne warunki zwarciowe. Patologiczna atrycja może dotyczyć zarówno całych grup zębowych, jak i poszczególnych zębów.

Niezależnie od rodzaju atrycji, obraz kliniczny jest jednakowy. Utrata tkanek dotyczy powierzchni żujących, brzegów siecznych oraz powierzchni stycznych. Miejsca te przybierają wygląd pościeranych, gładkich i lśniących obszarów. Bardzo często w ich centralnej części zauważalna jest nieco ciemniejsza plama, będąca prześwitującą warstwą startej zębiny.

Abfrakcja zębów

Abfrakcja jest terminem opisującym ubytki, powstałe na skutek nieprawidłowo działających sił żucia. Siły te prowadzą do zgięcia zęba w rejonie przyszyjkowym, co w efekcie prowadzi do powstania tzw. ubytków klinowych. Mają one bardzo charakterystyczny kształt o ostro zakończonych brzegach. Abfrakcja może dotyczyć zarówno pojedynczych zębów, jak i całych ich grup.

Erozja szkliwa

Erozja szkliwa to utratą twardych tkanek zęba na skutek procesów chemicznych, bez udziału drobnoustrojów. Etiologia ubytków erozyjnych jest bardzo złożona, jednak największą rolę odgrywa w niej obecność czynnika kwasowego, który prowadzi do utraty twardych tkanek zęba.

Obecny w jamie ustnej czynnik kwasowy może być dwojakiego pochodzenia : wewnętrznego lub zewnętrznego.

Kwasy pochodzenia wewnętrznego spotykane są u osób zmagających się z mdłościami, refluksem czy skłonnością do wymiotów, natomiast te pochodzenia zewnętrznego dostają się do jamy ustnej ze środowiska (np. kwasy znajdujące się w powietrzu – kwasy przemysłowe) lub są dostarczane przez każdego nas wraz z pożywieniem.

To właśnie kwaśne napoje i pokarmy są najczęstszym winowajcom erozji. Co ciekawe, typ i sposób przyjmowania pokarmu/napoju warunkuje to, w jakim miejscu lokalizują się nadżerki. Dla przykładu – spożywanie nadmiernej ilości świeżych owoców powoduje częstsze tworzenie się nadżerek w obrębie zębów przednich, natomiast nadmierne spożycie kwaśnych napoi przyczynia się do tworzenia ubytków na zębach przedtrzonowych i trzonowych.

Inną ciekawostką jest fakt, że na powstawanie i powiększanie ubytków erozyjnych wpływają także herbaty! Poziom kwasowości herbat owocowych, szczególnie tych na bazie hibiskusa, maliny czy czarnej porzeczki jest znacznie wyższy, niż ich klasycznego czarnego odpowiednika. Spożywanie ich w nadmiernej ilości może prowadzić do powstawania i powiększania ubytków erozyjnych.

Czego więc należy się wystrzegać? Bez wątpienia, największym wrogiem dla zdrowego szkliwa jest nadmierne spożycie soków owocowych. Ich potencjał erozyjny jest znacznie wyższy niż świeżych owoców – dlatego warto je na nie wymienić! Uważajmy na nadmierne spożycie soków grejpfrutowych, pomarańczowych, a także jabłkowych – to one charakteryzują się najwyższym potencjałem erozyjnym.

Warto zaznaczyć, że obecne badania naukowe wskazują pewną ciekawą tezę – na powstawanie nadżerek erozyjnych w obrębie szkliwa wpływa nie ilość spożytych kwasów, ale częstość ich konsumpcji. Jak to rozumieć? W momencie, gdy jednorazowo spożyjemy bardzo dużą ilość kwaśnych pokarmów, nie będzie to tak szkodliwe jak regularne spożywanie ich w mniejszych ilościach. Warto o tym pamiętać, szczególnie podczas budowania swoich codziennych nawyków żywieniowych!

Leczenie ubytków niepróchnicowego pochodzenia

Leczenie ubytków pochodzenia niepróchnicowego jest uzależnione od tego, z jakim rodzajem utraty tkanek mamy do czynienia oraz jak duża jest jego rozległość. Zazwyczaj wystarczające jest klasyczne leczenie zachowawcze, które wymaga wygładzenia ubytku, opracowania i wypełnienia materiałem kompozytowym lub glassjonomerowym. W bardzo zaawansowanych przypadkach niezbędne może okazać się leczenie protetyczne, wymagające zastosowania korony zębowej lub wkładu koronowo-korzeniowego.

Najważniejszy jednak jest nie sam proces leczenia, ale wyeliminowanie przyczyny problemu. W przypadku ubytków o charakterze atrycji, pomocne może być stosowanie na noc szyny relaksacyjnej. Przy abrazji bardzo ważny jest dobór odpowiedniej szczoteczki do zębów oraz instruktaż higieny, który ułatwi i pomoże wprowadzić optymalną, codzienną pielęgnację jamy ustnej. W przypadku erozji bardzo ważny jest skrupulatnie przeprowadzony wywiad lekarski, który może wnieść wiele informacji na temat codziennej diety, a przede wszystkim – jej elementów, które wymagają zmiany lub eliminacji. Najbardziej problematyczna wydaje się eliminacja czynnika wywołującego ubytki abfrakcyjne. Niezbędna jest wówczas specjalistyczna opinia, która pozwoli określić z jakim typem zaburzenia zgryzowego/wady zębowej mamy do czynienia, i jakie leczenie należy wprowadzić w celu jej eliminacji.

W razie wszelkich pytań zapraszamy na wizytę kontrolną do Esti-Dent! Nasz doświadczony personel zadba zarówno o odpowiednie leczenie, jak i dobór właściwej szczoteczki czy instruktaż higieny jamy ustnej. Zapraszamy na wizytę!