Szczękościsk – przyczyny i leczenie

Brak możliwości pełnego otwarcia ust, utrudniona mowa oraz problem z przyjmowaniem pokarmów to tylko niektóre z objawów, wskazujących na problem szczękościsku. Sytuacja ta stanowi nie tylko znaczny dyskomfort, ale też niesie poważne skutki dla stanu zdrowia. Czym spowodowany jest szczękościsk? Jak należy go leczyć?

Szczękościsk – co to?

Szczękościsk to patologiczny stan, objawiający się niemożnością pełnego otwarcia ust. Spowodowany jest on nadmiernym skurczem mięśni, którego podłoże może mieć charakter stomatologiczny, neurologiczny lub laryngologiczny. 

Zaawansowanie szczękościsku oceniane jest na podstawie badania stomatologicznego. Lekarz do jamy ustnej pacjenta delikatnie wprowadza palce, dzięki czemu można wyróżnić: 

• szczękościsk I stopnia – trudność wprowadzenia 3 palców między zęby sieczne dolne i górne;
• szczękościsk II stopnia – trudność wprowadzenia 2 palców między zęby sieczne dolne i górne;
• szczękościsk III stopnia – trudność wprowadzenia 1 palca między zęby sieczne dolne i górne.

Szczękościsk – przyczyny 

Przyczyny tego zaburzenia możemy podzielić na dwie podstawowe grupy – lokalne oraz ogólne. 

Przyczyny lokalne(inaczej miejscowe), dotyczą zaburzeń związanych ze stawem skroniowo-żuchwowym. Są to najczęściej:

• zwyrodnienia elementów stawu, 
• ropnie okolicy stawowej,
• urazy stawu, 
• zesztywnienia stawu, 
• zmiany nowotworowe. 

Wśród przyczyn ogólnych szczękościsku wymienia się choroby ogólnoustrojowe, takie jak;

• stany zapalne gardła, 
• padaczka, 
• tężec, 
• promienica, 
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, 
• ropień mózgu, 
• udar mózgu, 
• zmiany o charakterze nowotworowym. 

W wielu przypadkach szczękościsk jest powikłaniem przewlekłego i nieleczonego bruksizmu (zgrzytanie i zaciskanie zębów).

Szczękościsk w nocy 

Szczękościsk pojawiający się w nocy jest najczęściej objawem przewlekłego zaciskania lub zgrzytania zębami, czyli bruksizmu. W leczeniu warto skorzystać z szyn okluzyjnych lub relaksacyjnych, wykonywanych przez stomatologów zajmujących się zaburzeniami narządu żucia.

Szczękościsk na tle nerwowym 

Podobnie jak szczękościsk nocny, szczękościsk na tle nerwowym wywołany jest uporczywym zaciskaniem zębów. Przedłużona, nadmierna aktywność mięśni, głównie żwaczy, prowadzi do przykurczu mięśniowego, objawiającego się brakiem możliwości otwierania ust. 

Szczękościsk po usunięciu ósemki

Szczękościsk po usunięciu ósemki to jedno z powikłań, które może towarzyszyć zabiegowi. Pojawia się zwykle w kilka godzin po przeprowadzonej ekstrakcji i znika samoistnie w ciągu pierwszej lub drugiej doby. Utrzymujący się szczękościsk wymaga wizyty w gabinecie stomatologicznym w celu wdrożenia odpowiedniego leczenia. 

Szczękościsk – objawy 

Najbardziej charakterystycznym objawem szczękościsku jest niemożność pełnego otwarcia ust. Powoduje to problem zarówno z wyraźnym mówieniem, jak także przyjmowaniem posiłków. Chory nie może swobodnie wykonywać podstawowych czynności, co znacznie utrudnia jego komfort oraz codzienne funkcjonowanie. 

U części pacjentów obserwuje się także objawy ogólnoustrojowe, takie jak apatia, ból głowy, a także gorączka. Dodatkowo może wystąpić ból okolicznych struktur stawu, takich jak ucho oraz gardło. 

W przypadku osób, u których w obrębie stawu skroniowo-żuchwowego doszło do rozwoju zmian o charakterze degeneracyjnym, mogą wystąpić trzaski i trzeszczenia. Mogą im towarzyszyć uporczywe szumy uszne, mylnie diagnozowane jako schorzenie o charakterze neurologicznym 

Szczękościsk – jak leczyć?

Podstawą w leczeniu szczękościsku jest znalezienie jego przyczyny. Schorzenie to nie stanowi samo w sobie odrębnej jednostki chorobowej. Najczęściej jest ono objawem innego zaburzenia. 

Podczas diagnostyki przyczyny szczękościsku ważne jest podejście wielodyscyplinarne. Podstawę stanowią badanie stomatologiczne, laryngologiczne oraz neurologiczne. To właśnie schorzenia z tych trzech dziedzin są najczęstszą przyczyną niemożności otwierania ust. 

W momencie postawienia odpowiedniej diagnozy, leczenie dobierane jest pod jednostkę, która wywołała szczękościsk. Jeśli wywołany był on przez dolegliwości ze strony układu oddechowego, wystarczające jest zwykle leczenie przeciwwirusowe lub przeciwbakteryjne. W przypadku zmian w obrębie układu nerwowego, leczenie dobierane jest indywidualnie przez specjalistę neurologii. 

W niwelowaniu szczękościsku świetnie sprawdzają się także ćwiczenia oraz masaże rozluźniające. Można je wykonywać samodzielnie w domu. Należy jednak pamiętać, że zawsze powinny być one konsultowane z lekarzem stomatologiem lub fizjoterapeutą. Specjalista powinien udzielić wszelkich wskazań oraz zaprezentować jak poprawnie należy je wykonywać. 

Nie zaleca się samodzielnego podejmowania decyzji o ćwiczeniach oraz masażach podczas szczękościsku. 

Źródło:

1. Bae, C. and Bourget, D. (2020). Tetanus. [online] PubMed. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459217/;
2. Murphy, M.K., MacBarb, R.F., Wong, M.E. and Athanasiou, K.A. (2013). Temporomandibular Disorders: A Review of Etiology, Clinical Management, and Tissue Engineering Strategies. The International Journal of Oral & Maxillofacial Implants, [online] 28(6), pp.e393–e414. doi:https://doi.org/10.11607/jomi.te20.