Choroby jamy ustnej

Chociaż stomatologia kojarzy się przede wszystkim z leczeniem zębów, to warto pamiętać, że na ich stan oraz, co najważniejsze, komfort pacjenta wpływa również zdrowie całej jamy ustnej. Ponieważ jest to obszar, który ma stały kontakt ze środowiskiem zewnętrznym i jest narażony na wiele szkodliwych czynników, choroby jamy ustnej stanowią dość powszechny i nierzadko uciążliwy problem.

Choroby jamy ustnej

Schorzenia jamy ustnej to wszystkie nieprawidłowości dotyczące dziąseł, błon śluzowych, języka i podniebienia. To bardzo ważny obszar, również z punktu widzenia ogólnej troski o stan zdrowia, ponieważ niektóre nowotwory, niedobory odporności, czy na przykład choroby zapalne jelit mogą dawać objawy w obrębie jamy ustnej. Dlatego z każdą niepokojącą, nowo powstałą zmianą, należy zgłosić się do lekarza.

Kandydoza jamy ustnej

Kandydoza jamy ustnej to choroba wywoływana przez grzyby z gatunku Candida albicans, które wchodzą w skład fizjologicznej flory kolonizującej błony śluzowe jamy ustnej, przewodu pokarmowego czy pochwy. W stanach osłabionej odporności lub zachwiania równowagi naturalnej mikrobioty mogą one nadmiernie się rozrastać i wywoływać różne dolegliwości. Dzieje się tak zwłaszcza w sytuacji, gdy występuje jeden lub kilka z czynników ryzyka, takich jak:

• cukrzyca,
• upośledzenie odporności (u chorych na AIDS, w czasie leczenia immunosupresyjnego po przeszczepieniu narządu lub chemioterapii),
• długotrwałe leczenie antybiotykami o szerokim spektrum działania,
• stosowanie glikokortykosteroidów wziewnych (przy nieprawidłowej higienie jamy ustnej) lub doustnych w dużych dawkach,
• kserostomia (suchość jamy ustnej).

Kandydoza jamy ustnej może przybierać różne postacie. Zwykle objawia się jako małe, białawe plamki, przypominające ścięte mleko. W chorobie o cięższym przebiegu mogą one zlewać się ze sobą i zajmować duże obszary, czemu często towarzyszy ból i pieczenie. Zmiany lokalizują się również pod protezami stomatologicznymi. W leczeniu kandydozy stosuje się leki przeciwgrzybicze.

Afty jamy ustnej

Afty to częsty, bolesny i nawracających problem. Dokładna przyczyna ich powstawania nie została na chwilę obecną wyjaśniona. Przypuszcza się, że na występowanie aft wpływ mają:

• uszkodzenia mechaniczne błony śluzowej jamy ustnej (na skutek noszenia aparatów ortodontycznych, protez, nieodpowiedniej techniki szczotkowania, ukruszenia zęba),
• stres,
• niedobory odporności,
• zaburzenia hormonalne,
• czynniki genetyczne,
• konserwanty i dodatki do żywności oraz niektóre produkty spożywcze (benzoesan sodu, cynamon).

Afty to pojawiające się w jamie ustnej nadżerki, pokryte białawym nalotem z przekrwionym, zaczerwienionym brzegiem. Ich obecność wiąże się z bardzo silnym bólem. W rzadkich przypadkach podobne zmiany mogą towarzyszyć chorobie Leśniowskiego-Crohna,  celiakii lub niedoborom witamin z grupy B, przede wszystkim B12 i kwasu foliowego. Ich leczenie ogranicza się zwykle do podawania miejscowych środków przeciwbólowych i antyseptycznych. Goją się bez pozostawienia blizny.

Halitoza – czyli dokuczliwy, nieświeży oddech

Halitoza to nieprzyjemny zapach z ust wyczuwalny podczas wydychania powietrza przez osobę cierpiącą na tę przypadłość, a także osoby w jej bliskim otoczeniu. Nie jest to jednak równoznaczne z przykrym zapachem tuż po przebudzeniu, występującym u większości zdrowych osób.

Za występowanie halitozy odpowiadają bytujące w jamie ustnej bakterie, rozkładające resztki pokarmowe, białka zawarte w ślinie i złuszczony nabłonek błon śluzowych do lotnych związków siarki, odznaczających się nieprzyjemnym zapachem.

Do najczęstszych przyczyn halitozy należą przede wszystkim:

• niedostateczna higiena jamy ustnej,
• infekcje w obrębie jamy ustnej (zwłaszcza ropne zapalenie migdałków),
• zmniejszone wydzielanie śliny.

W szczególnych sytuacjach halitoza może być skutkiem chorób płuc, przewodu pokarmowego lub chorób metabolicznych, takich jak cukrzyca. Z tego powodu jej wystąpienie może wymagać poszerzonej diagnostyki.

Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej i dziąseł

Jest to choroba, której przyczyną jest zakażenie wirusem opryszczki zwykłej typu 1 (HSV1). Najczęściej dotyka ona dzieci między 1. a 5. rokiem życia. Objawia się zaczerwienieniem, obrzękiem i obecnością pęcherzyków na błonie śluzowej jamy ustnej, dziąseł, języka i gardła. Wystąpienie choroby wiąże się zwykle z wystąpieniem wysokiej gorączki, o nagłym początku oraz dolegliwości bólowych, które zwykle ustępują do 7 dni. Pęcherzyki i zmiany zapalne goją się zwykle do 2 tygodni i nie pozostawiają po sobie śladów. Choroba może mieć charakter nawracający. W leczeniu stosuje się leki przeciwwirusowe (acyklowir) podawane doustnie lub w postaci kremu.

Przeczytaj, czy w razie wystąpienia opryszczki można umawiać się na wizytę u stomatologa: Opryszczka wargowa a wizyta u dentysty.

Liszaj płaski

Liszaj płaski to przewlekła choroba skóry, która często objawia się zmianami również w obrębie jamy ustnej (średnio u co drugiego chorego). Jej dokładna przyczyna nie jest obecnie poznana, przypuszcza się, że u podłoża choroby leży reakcja autoimmunologiczna. Zauważono związek liszaja płaskiego z chorobami wątroby: zapaleniem autoimmunologicznym oraz wywołanym przez wirusy HBV i HCV, a także stosowaniem niektórych leków.  Zmiany występujące w przebiegu liszaja płaskiego mają charakterystyczny wygląd: nierównomierne zbielenie nabłonka, o kształcie linijnym, drzewkowatym lub obrączkowatym. Leczeniem liszaja płaskiego zajmują się dermatolodzy. Stosowane leki to przede wszystkim glikokortykosteroidy.

Leukoplakia – czyli rogowacenie białe

Leukoplakia to występująca na języku lub błonie śluzowej biała plama o nieokreślonej przyczynie. Zwykle nie daje się usunąć, w przeciwieństwie do np. błon rzekomych występujących w kandydozie, czy nalotu na migdałkach w przebiegu anginy paciorkowcowej. Jej rozwój przypisuje się zwykle:

• paleniu lub żuciu tytoniu,
• przewlekłemu spożyciu alkoholu,
• powtarzającemu podrażnieniu błony śluzowej (na skutek złego dopasowania protezy czy jedzenia gorących potraw).

Leukoplakia zazwyczaj nie wymaga leczenia, może jednak dochodzić do jej transformacji nowotworowej, dlatego konieczna jest regularna, specjalistyczna obserwacja.

Herpangina – ostre, wirusowe zapalenie gardła

Herpangina to choroba występująca głównie u dzieci. Jest wywoływana przez wirusy Coxsackie  z grupy A. Przebieg zapalenia jest zwykle gwałtowny, wiąże się z wystąpieniem gorączki. Na błonie śluzowej podniebienia miękkiego, migdałków, łuków podniebiennych i gardła pojawiają się pęcherzyki i powierzchowne owrzodzenia (nie są one jednak obecne na dziąsłach). Ze względu na towarzyszący im ból, spożywanie pokarmów może powodować dyskomfort, dlatego występuje utrata apetytu. Choroba ustępuje w przeciągu 5-7 dni, a leczenie ma przede wszystkim charakter objawowy.

Język geograficzny

Język geograficzny to zmiana o nieznanej przyczynie, która występuje u około 1-2% populacji. Znana jest również jako zapalenie wędrujące języka. Objawia się w postaci nieregularnych zaczerwienień na grzbietowej powierzchni języka. Zazwyczaj nie wymaga leczenia.

Profilaktyka chorób jamy ustnej

Na profilaktykę chorób jamy ustnej składa się kilka elementów, które w większości odpowiadają podstawowym założeniom zdrowego trybu życia. Fundament stanowi troska o odpowiednią higienę: odpowiednia technika mycia zębów, dobór właściwej pasty i płynu do płukania, nitkowanie. Kluczowe znaczenie ma również dieta, zaspokajająca potrzeby organizmu na wszystkie niezbędne witaminy oraz minerały. Bardzo ważna jest abstynencja i rezygnacja z używek: alkoholu, tytoniu i narkotyków, ponieważ każda spożyta ilość może mieć negatywny wpływ na zdrowie. Do profilaktyki chorób jamy ustnej należą również cykliczne wizyty kontrolne w gabinecie stomatologicznym, regularne usuwanie kamienia nazębnego, a także każdorazowe konsultowanie nowych, niepokojących zmian z lekarzem.